អ្វីទៅជាព្រហ្មចរិយធម៌?
ព្រហ្មចរិយធម៌ត្រូវបានគេឲ្យន័យថា គឺជាបែបបទ ឬក៏ថាជាសណ្តាប់ធ្នាប់របស់ព្រហ្មចរិយបុគ្គល([1])។ ន័យផ្សេងទៀតថា គឺបែបបទដ៏ប្រសើ ដែលបុគ្គលគួរគប្បីហ្វឹកហាត់ជាប្រចាំដើម្បីអប់រំទូន្មានខ្លួនឲ្យក្លាយជាមនុស្សល្អ។ ឯវិធីដែលគេត្រូវសិក្សានោះមានដូចជា…
- ការខ្នះខ្នែងក្នុងការធ្វើទាន
- ការឲ្យនូវវត្ថុបម្រុងជីវិតផ្សេងៗមានបាយទឹក សំលៀកបំពាក់ ទីដេក ទីស្នាក់អាស្រ័យ ថ្នាំព្យាបាលរោគជាដើម
- ការឲ្យចំណេះដឹង បង្ហាត់បង្រៀននូវវិជ្ជាប្រកបដោយធម៌ ដឹកនាំគេឲ្យធ្វើអំពើល្អគ្រប់យ៉ាង ឈ្មោះថាការឲ្យនូវធម្មទាន។ ព្រះពុទ្ធត្រាស់ថា ធម្មទាន ឈ្នះអស់ទានទាំងពួង
- ការមិនចាប់កំហុស មិនខឹងតបត ការអធ្យាស្រ័យ គឺការឲ្យអភ័យដល់មនុស្សផងទាំងឡាយ ដែលធ្វើកំហុសមកលើខ្លួនទោះតិចក្តី ច្រើនក្តី។
- ខ្នះខ្នែងក្នុងអំពើជាកុសល (អំពើរល្អគ្រប់យ៉ាង)
- អំពើល្អធ្វើបានដោយកាយ (ការខ្នះខ្នែង ខ្វាយខ្វល់ និងរឿងត្រឹមត្រូវគ្រប់ទម្រង់ ដោយកំលាំងកាយ)
- អំពើល្អធ្វើបានដោយវាចា (ការអប់រំ ទូន្មាន អ្នកផងឲ្យធ្វើអំពើល្អ ឬការផ្តល់យោបល់ជាប្រយោជន៍ដល់អ្នកផងទាំងពួង)
- អំពើល្អធ្វើបានដោយចិត្ត (ការត្រេកអរ ឬសោមនស្សនិងរឿងកុសលគ្រប់យ៉ាង)។
- ការរក្សាសីល៥ ឬសីល៨ បានខ្ជាប់ខ្ជួន
- ការមិនប្រទុស្ត ឬមិនប្រមាទជីវិតអ្នកដទៃ (មានមេត្តា)
- មិនលួចឆក់ កិបកេង ប្រវ័ញ្ជ (សុចរិត ទៀងត្រង់)
- មិនប្រព្រឹតិ្តខុសក្នុងកាម (ស្នេហ៍ស្មោះ១និង១)
- ការមិនពោលពាក្យកុហក (ស្មោះត្រង់)
- ការមិនសេពគ្រឿងស្រវឹង ឬគ្រឿងញៀនផ្សេងៗ (មានការរលឹកជារឿយៗថា គ្រឿងទាំងនេះ នឹងនាំមកនូវទុក្ខទោសផ្សេងៗ)
- ការមិនបរិភោគអាហារខុសពេល (សីល៨([2]))
- ការមិនសប្បាយក្នុងកិរិយារាំ និងច្រៀង (សីល៨)
- ការមិនចូលទៅ ឬអង្គុយលើអាសនៈខ្ពស់ ល្អវិចិត្រហួសប្រមាណ (សីល៨)។
- ការចម្រើនដោយព្រហ្មវិហារធម៌៤
- មេត្តា គឺសេចក្តីស្រលាញ់ ចង់ឲ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាបានជួបតែសេចក្តីសុខ ចំរើន មានលាភ យស គ្រប់ៗគ្នា
- ករុណា គឺសេចក្តីអាណិតអាសូរដល់ជនទាំងឡាយ ចង់ឲ្យគេបានរួចចាកទុក្ខទោស
- មុទិតា គឺសេចក្តីរីករាយ ត្រេកអរពេលឃើញអ្នកផងទាំងពួងបានសេចក្តីសុខសប្បាយ
- ឧបេក្ខា គឺការតាំងចិត្តជាកណ្តាល មិនប្រកាន់ពួកក្រុម ឬឋានៈបុគ្គលណាឡើយ។ បើនិយាយឲ្យស៊ីជម្រៅ ឧបេក្ខាជាការរក្សាចិត្តជាកណ្ដាលគឺការធ្វើទុកក្នុងចិត្តថា អ្នកទាំងឡាយ ទាំងខ្លួនខ្ញុំ ទាំងអ្នកដទៃផង សុទ្ធតែប្រព្រឹត្តទៅតាមកម្ម ឬអំពើដែលខ្លួនបានធ្វើមកហើយអំពីកាលមុន។
- ការវៀរចាកមេថុនធម្ម([3])ខុសគន្លងធម៌ (មិនផិតក្បត់ ឬបៀតបៀនកេរខ្មាស់ ប្តី ប្រពន្ធ កូន អ្នកដទៃ)
- ការសន្តោសចំពោះបុត្រភរិយារបស់ខ្លួន (ស្រលាញ់រាប់អាន ស្មោះស្ម័គ្រ ឲ្យអស់ពីចិត្ត)
- សេចក្តីព្យាយាមខ្ជាប់ខ្ជួនក្នុងកិច្ចជាកុសល (ព្យាយាមក្នុងកិច្ចការប្រកបដោយសីលធម៌ ដោយសម្មាអាជីវៈ គឺការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ)
- ការរក្សាឧបោសថសីលតាមការកំណត់ (មិនត្រូវធ្វើតែសំបកក្រៅ ត្រូវអនុវត្តន៍តាមអង្គសិក្ខាឲ្យបានហ្មត់ចត់)
- អនុវត្តន៍នូវអរិយមគ្គ៨
- សម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ដឹងត្រូវ គឺការដឹងដោយអរិយសច្ច៤
- ដឹងអ្វីដែលជាទុក្ខ (ដឹងអ្វីជាបញ្ហា)
- ដឹងមូលហេតុដែលនាំឲ្យកើតទុក្ខ (ដឹងដើមហេតុនៃបញ្ហានោះ)
- ដឹងវិធីរំលត់ទុក្ខ (ដឹងវិធីដោះស្រាយបញ្ហា)
- ដឹងនិងប្រតិបត្តិតាមវិធីដែលអាចរំលត់ទុក្ខ (ដឹងពីរបៀបអនុវត្តន៍ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា)
- សម្មាសង្កប្បៈ ការត្រិះរិះត្រូវ មានដូចជាការត្រិះរិះដែលមិនធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃ
- សម្មាវាចា ការពោលពាក្យត្រឹមត្រូវ គឺពាក្យដែលមិនធ្វើឲ្យខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃបាត់នូវប្រយោជន៍ផ្សេងៗ។
- សម្មាកម្មន្តៈ ការប្រកបកិច្ចការត្រឹមត្រូវ គឺការងារទាំងឡាយណាដែលតែងធ្វើឲ្យប្រយោជន៍ខ្លួនឯង និងប្រយោជន៍អ្នកដទៃកើតឡើងផង។
- សម្មាអាជីវៈ ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ គឺការមិនប្រកបកិច្ចការដែលប្រាស់ចាកគុណធម៌ ឬច្បាប់ទម្លាប់ប្រទេស មានការមិនប្រកបមុខជំនួញខុស៥យ៉ាងជាដើម (មើលទំព័រ១០៥)
- សម្មាវាយាមៈ គឺសេចក្តីព្យាយាមក្នុងផ្លូវត្រឹមត្រូវ មិនព្យាយាមធ្វើ ឬគិតតែរឿងអបាយផ្សេងៗ
- សម្មាសតិ ការរលឹកត្រូវ គឺតែងរលឹករឿយៗនូវកិច្ចការដែលគួរធ្វើ និងកិច្ចការមិនគួរធ្វើ
- សម្មាសមាធិ ការតាំងចិត្តត្រូវ គឺការតាំងចិត្តមាំ ឲ្យគេចចេញឆ្ងាយពីរឿងអកុសលធម៌ផ្សេង បានដល់ការចម្រើននូវឈានទាំងឡាយ។
- សម្មាទិដ្ឋិ ការយល់ដឹងត្រូវ គឺការដឹងដោយអរិយសច្ច៤
- ទុកសាសនាជាត្រៃសិក្ខា
- សីលសិក្ខា គឺការអប់រំអំពីសីលធម៌ ចរិយាមារយាទ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃជីវិត
- ចិត្តសិក្ខា គឺការសិក្ខាអំពីចិត្ត បង្វឹកចិត្តឲ្យចេះមានសតិ និងសម្បជញ្ញៈ ចេះដឹងខុសនិងត្រូវ ចេះវែកញែករកការពិតនៃបញ្ហា ក្នុងករិយាប្រកបកិច្ចការប្រចាំជីវិត។
- បញ្ញាសិក្ខា គឺការសិក្សាស្វែងយល់ស៊ីជម្រៅឲ្យយល់ច្បាស់ពីធម្មជាតិពិតនៃជីវិត យល់ដឹងអំពីសច្ចធម៌ ដូចជាការយល់ថា ជីវិតនេះ តែងកើតហើយរលត់ទៅវិញ ជាធម្មតាជាដើម។
[1] បុគ្គលអ្នកប្រព្រឹត្តិធម៌ដ៏ប្រសើរ
[2] សីល៨ មានភាពខុសប្លែកគ្នា ពីសីល៥ ព្រោះការរក្សា សីល៨ ធ្វើឡើងតែ៤ថ្ងៃ (ឬ៤សីល)ក្នុងមួយខែ គឺថ្ងៃ ៨រោច ថ្ងៃ ១៥រោច ថ្ងៃ ៨កើត ថ្ងៃ ១៥កើត ហើយសីល៨ក្នុងថ្ងៃនីមួយៗ រក្សាតែមួយយប់មួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។
[3] អំពើគឺការរួមរក្ស (សេពសន្ធវៈ)
